ลักษณะทั่วไป
คอดคอดเป็นแมวป่าที่ตัวเล็กที่สุดในทวีปอเมริกา และเป็นแมวที่เล็กที่สุดชนิดหนึ่งของโลก มีขนาดใกล้เคียงกับแมวตีนดำและแมวจุดสีสนิม ความยาวลำตัว 50 เซนติเมตร หนักเพียง 2.2 กิโลกรัม ลักษณะทั่วไปคล้ายแมวชอฟรัว ซึ่งมีเขตกระจายพันธุ์ร่วมกัน แต่ตัวเล็กกว่า หัวเล็กกว่า และหางฟูกว่า นักวิทยาศาสตร์บางคนจัดว่าคอดคอดเป็นเพียงชนิดย่อยหนึ่งของแมวชอฟรัวเท่านั้น คนท้องถิ่นเรียกว่า กวีนยา (Guigna) ซึ่งมีความหมายว่า แมวภูเขา ส่วนคำว่า คอดคอดอาจมาจากภาษาอินเดียนแดงเผ่นมาปูเช บางคนสันนิษฐานว่าชื่อนี้เคยใช้เรียกแมวปัมปัสมาก่อน ซึ่งชื่อชนิดของแมวปัมปัสคือ colocolo อาจกร่อนมาจากคำว่าคอดคอดก็ได้
คอดคอดมีสีพื้นแตกต่างกันได้หลายสี ตั้งแต่เทาอ่อน เทาอมน้ำตาล สีเนื้อ หรือสีน้ำตาลไหม้ มีจุดกลมสีดำ มีเส้นสีดำพาดคอและกระหม่อม ใต้ลำตัวสีซีด หัวเล็ก มีเส้นเหนือหัวและที่แก้มแต่ไม่เด่นชัดนัก รอบตาสีขาว หูค่อนข้างใหญ่และกลม หลังใบหูขอบสีดำมีแต้มขาวตรงกลาง ขาสั้น อุ้งตีนใหญ่ ฝ่าตีนสีดำ หางฟูมากแต่สั้น ความยาวหางประมาณหนึ่งในสามของความยาวหัว-ลำตัว มีปล้องสีดำประมาณ 10-12 ปล้อง ปลายหางดำ
มีชนิดย่อยสองชนิดย่อยคือ O.g.guigna อาศัยอยู่ในชิลีตอนใต้และอาร์เจนตินา มีขนาดเล็กกว่า สีสันสว่างกว่าและมีจุดที่ขา ส่วน O.g.trigillo อาศัยอยู่ในตอนกลางของชิลี ไม่มีลายที่ตีน ตัวที่มีสีดำสนิทแบบเมลานิซึมก็เคยพบทั้งสองชนิดย่อย และอัตราการเกิดเมลานิซึมค่อนข้างสูง มักเกิดขึ้นที่แถบละติจูดสูง โดยเฉพาะที่เกาะชิโลเอและ Guaitecas
ฝรั่งเศส | guigna, chat du Chili |
เยอรมัน | Chilenische Waldkatze, Nachtkatze |
สเปน | Guina |
ถิ่นที่อยู่อาศัยและเขตกระจายพันธุ์
พบเฉพาะในทางตะวันตกเฉียงใต้ของอาร์เจนตินา ตอนกลางและตอนใต้ของชิลี ชอบอาศัยอยู่ในป่าดิบเขตอบอุ่น ป่าผสมในเขตอบอุ่น และป่าพืชเมล็ดเปลือย พื้นที่ระหว่างชายฝั่งทะเลกับเทือกเขาแอนดีส พบได้จนถึงระดับแนวไม้ยืนต้นที่ความสูง 1,900 ถึง 2,500 เมตร นอกจากนี้ก็ยังอาจพบได้ในป่าชั้นสอง ป่าละเมาะ และชายป่าใกล้ชุมชนมนุษย์
อุปนิสัย
ปกติคอดคอดหากินได้ทั้งกลางวันและกลางคืน แต่ในที่ที่มีมนุษย์อยู่ คอดคอดจะหากินเฉพาะกลางคืนเท่านั้น ส่วนคอดคอดในแหล่งเพาะเลี้ยงก็เคยพบว่ามักมีกิจกรรมในตอนกลางวันมากกว่า
คอดคอดหากินบนพื้นดินเป็นหลัก แต่ก็ปีนป่ายได้ดี อาจปีนขึ้นต้นไม้ไปพักผ่อนในเวลากลางวันหรือเพื่อหนีอันตราย อาหารหลักคือสัตว์เลี้ยงลูกด้วยน้ำนมขนาดเล็ก เช่น หนู นก และสัตว์เลื้อยคลาน
ภัยคุกคาม
ในเกาะชิโลเอของชิลี มีจำนวนประชากรคอดคอดอยู่น้อยและอยู่ในพื้นที่แคบ ๆ ไม่กี่แห่งที่ยังหลงเหลือจากการถากถางเพื่อทำไร่และตามพุ่มไม้ริมถนน จับหนูและแมลงกินเป็นอาหาร ถนนเป็นอุปสรรคในการสัญจรของคอดคอด เพราะมันจะข้ามถนนเฉพาะตรงจุดที่มีไม้ทอดเงาข้ามถนนเท่านั้น ในพื้นที่ที่ถูกแบ่งแยกอย่างหนักนี้ แมวตัวผู้ต้องเดินทางเป็นระยะทางไกลขึ้นเพื่อหาคู่ ทำให้มีโอกาสต้องเผชิญหน้ากับมนุษย์ ส่วนตัวเมีย ซึ่งใช้พื้นที่หากินน้อยกว่าดูจะไม่ค่อยเดินทางมากเท่าตัวผู้ ตัวเมียที่นี่น้ำหนักเฉลี่ย 1.7 กิโลกรัม ส่วนตัวผู้ 2.4 กิโลกรัมนอกจากนี้ชาวบ้านที่นี่ก็ไม่เป็นมิตรกับคอดคอดนักเพราะมองว่าคอดคอดเป็นปีศาจดูดเลือด ความเข้าใจผิดนี้เกิดขึ้นเนื่องจากเคยมีการพบรูเขี้ยวสองรูที่คอของเป็ดไก่ของชาวบ้าน
ชีววิทยา
แม่คอดคอดตั้งท้องนาน 72-78 วัน ออกลูกคราวละ 1-3 ตัว ตัวเมียถึงวัยเจริญพันธุ์เมื่ออายุได้ 24 เดือน ในแหล่งเพาะเลี้ยงมีอายุได้กว่า 11 ปี
สถานภาพ
จำนวนประชากรของคอดคอดในธรรมชาติไม่ทราบแน่ชัด แต่จากการที่มีเขตกระจายพันธุ์จำกัดอาจแสดงถึงจำนวนประชากรที่ไม่มากนัก และนี่ก็เป็นสาเหตุให้คอดคอดค่อนข้างอ่อนไหวต่อการทำลายป่า ซึ่งเป็นสิ่งที่เกิดขึ้นอย่างรวดเร็วในอเมริกาใต้ แม้ขนาดที่เล็กของแมวชนิดนี้ช่วยให้มันหลุดรอดสายตาไปจากการล่าเพื่อเอาหนังได้ดี แต่มันก็มักติดกับดักที่นายพรานวางไว้ดักหมาจิ้งจอกอยู่เสมอ
แมวชนิดนี้ได้รับการคุ้มครองทั้งที่ประเทศอาร์เจนตินาและชิลี ไซเตสจัดไว้ในบัญชีหมายเลข 2 (2552) ไอยูซีเอ็นประเมินว่าอยู่ในสถานะเสี่ยงสูญพันธุ์ (2551)
Leopardus guigna | |
---|---|
ชื่อไทย | คอดคอด |
ชื่อวิทยาศาสตร์ | Leopardus guigna |
ชั้น | Mammalia |
อันดับ | Carnivora |
วงศ์ | Felidae |
วงศ์ย่อย | Felinae |
สกุล | Leopardus |