นกขุนแผนมรกต (Resplendent quetzal) มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Pharomachrus mocinno พบได้บริเวณป่าเมฆในรัฐเชียปัส (Chiapas) ประเทศเม็กซิโก ไปจนถึงทางตะวันตกของประเทศปานามา ซึ่งแบ่งย่อยได้อีก 2 ชนิด คือ P. m. mocinno และ P. m. costaricensis
บริเวณลำตัวมีขนสีเขียวและหน้าอกสีแดง ซึ่งสะท้อนแสงออกมาเป็นสีเขียวหลายโทน ทั้งเขียวเข้ม เขียวอ่อน เหลือง น้ำเงิน ไปจนถึงม่วง มีขนาดไม่ใหญ่มาก ยาว 36-40 เซนติเมตร น้ำหนักประมาณ 210 กรัม ผิวบางและเป็นแผลง่าย จึงพัฒนาขนให้หนาขึ้น
ผลไม้เป็นอาหารหลักที่นกขุนแผนมรกตชื่นชอบเป็นพิเศษ แม้บางครั้งจะกินแมลงบ้างก็ตาม โดยเฉพาะอาโวคาโดป่าและผลไม้ในวงศ์อบเชย โดยพวกมันจะกลืนลงไปทั้งหมด ก่อนจะคายเมล็ดออกมา ซึ่งเป็นการช่วยกระจายเมล็ดพันธุ์ออกไป
ในตำนานของเมโสอเมริกา นกขุนแผนมรกตเป็นสัตว์ที่สำคัญ พวกเขานับถือในฐานะเทพเจ้างู Quetzalcoatl ปัจจุบันเป็นนกประจำชาติของกัวเตมาลา และยังมีรูปนกขุนแผนมรกตบนธงและตราประจำชาติอีกด้วย